Na jednym ze zgrupowań combat, mistrz jiu jitsu Terry Winngrove (9 dan), szkoleniowiec SAS, zademonstrował uczestnikom seminarium działanie kołeczka zwanego yawarą, o którego skuteczności krążą opowieści. Mistrz pokazał to, czego nauczył się od swojego nauczyciela, japońskiego lekarza Kimbei Sato.System ten istnieje od ponad 350 lat. W systemie ninjitsu stosowano techniki eda koppo (w wolnym przekładzie - sztuka łamania kości), gdzie broń używana była w postaci drewnianego lub żelaznego kijka. Cechą charakterystyczną tego przyrządu było umieszczenie pośrodku żelaznego pierścienia, który przytwierdzony był do broni. Pierścień zakładano na środkowy palec, tak że uniemożliwiało to wypadnięcia kijka z ręki. Pierścień był obrotowy, co dodatkowo pozwalało na wykonanie uderzeń lub nacisków różnymi powierzchniami. Obecnie jedna z federacji - International Buki Jutsu Federation - ma w swoim programie naukę walki suntetsu, czyli zmodyfikowaną wersją "łamacza kości". Broni używa się pojedynczo lub parami. W starym systemie stosowano głównie naciski na punkty witalne. Ekspert musiał posiadać znajomość akupresury.
Prekursorem yawary w Polsce był Mistrz Ryszard Jóźwiak. Już w latach 70-tych prowadząc zajęcia Jukado nauczał technik z yawarą.

Twórca

W spisie broni stosowanych w japońskim bo jutsu (system walki bronią) można spotkać określenie eda, które odpowiada dzisiejszej yawarze. Inny sposób posługiwania się tym przyrządem opracował w 1942 r. ekspert jiu jitsu, Frank Matsuyama z USA. Postać ciekawa, której warto poświęcić nieco uwagi. Matsuyama urodził się w 1886 r w Japonii, w miejscowości Miyakonijo. W wieku 8 lat spadł z pędzącego konia i doznał poważnej kontuzji. Od całkowitej utraty zdrowia uratował go ojciec, instruktor jiu jitsu (nauczał również technik yawary). Dzięki jego ćwiczeniom młody Matsuyama wrócił do zdrowia. Cztery lata po wypadku ojciec zaczął nauczać go techniki walki yawarą. W 1903 r. chłopak wyjechał do USA, gdzie imał się różnych zawodów, był m.in. przez parę lat osobistym kamerdynerem Jacka Londona, którego uczył posługiwania się yawarą. Przez cały czas doskonalił swoją metodę walki. Skuteczność "łamacza kości" udowodnił publicznie: po raz pierwszy, kiedy pokonał uzbrojonego w pistolet terrorystę, i ponownie, gdy zażegnał rodzinny spór. Skuteczność yawary pokazywał na zawodach judo i jiu jitsu. Wielu obserwatorów było zaskoczonych skutecznością obrony tym małym kijkiem. Mimo oporu ze strony władz amerykańskich w 1931 r. Matsuyama został pełnoetatowym instruktorem yawary w Departamencie Policji w Berkley w Kalifornii. Organizował kursy dla policjantów w wielu dużych miastach na terenie USA i Kanady. Po ataku Japończyków na Pearl Harbor w 1943 r. byt zmuszony przenieść się z wybrzeża USA. Pierwszy zaproponował mu pracę szef policji w Denver, August Vollmer. W latach 40. Matsuyama przeszkolił ponad tysiąc policjantów i pracowników służb mundurowych z okolic Denver. Przez cały czas udoskonalał swoją metodę walki. Kilka razy musiał udowadniać jej skuteczność na kursantach. Któregoś dnia kilku detektywów, ważących średnio po 80 kg (Matsuyama ważył około 50 kg), postanowiło sprawdzić jego umiejętności. Po kilku chwilach walki trzech wyniesiono na noszach.

Odmiany yawary

Ze względu na funkcjonalność i prostotę technik wielu amerykańskich instruktorów jiu jitsu włączyło yawarę do swojego programu nauczania. Jednym z nich byt mistrz Bruce Tegner, twórca nowoczesnego systemu walki wręcz jukado. Nauczał on w latach 60 i 70 policjantów i funkcjonariuszy FBI. W programie nauczania przewidziano również posługiwanie się yawarą. Inny ekspert, mistrz Walt Hartwich, założyciel szkoły Hama Ryu Jutsu (dyrektor Academy of Martial Arts & Fitness), zaczął stosować yawarę na treningu w 1967 r. Jego nauczycielem był znany ekspert walki wręcz Ron Long. Opracowali oni swój system posługiwania się yawarą, bardziej oparty na uderzeniach i walce w dystansie.Z innych znanych postaci MA należy wspomnieć o mistrzu karate, Takayuki Kubocie, który opracował system kubotan. W swoich założeniach i technikach nieznacznie różni się od yawary. Yawara to 12-15 centymetrowy kijek, który służy do uderzeń i nacisków na punkty witalne. Substytutem może być też popularna ostatnio składana pałka teleskopowa (keibo). W walce wręcz (samoobronie) można wykorzystać również namiastki yawary w postaci długopisu, kawałka patyka czy dużego klucza. Dużym atutem tej broni jest łatwość, z jaką można ją ukryć. Poza kręgiem japońskich sztuk walki podobne przyrządy można spotkać w filipińskich sztukach walki. Tam broń ta nosi nazwę Tabak Maliit. W walce używa się dwóch przyrządów. Techniki podobne do tych, które wykonuje się w walce yawarą można wykonywać zamkniętym balisongiem,zamkniętym "nożem motyl kowym". Inną, nieco dłuższą (około 30 cm) odmianą japońskiej yawary jest dan bong - krótki kijek występujący w arsenale koreańskich broni drewnianych.Yawara jest jedną z broni stosowanych w programie jukado (szkoły soke Bruce'a Tegnera), jak również w szkole kempo tai jutsu jiu jitsu.Jedna ze starych szkół jiu jitsu nosi nazwę yawara jiu jitsu, ale w tym wypadku jest to przypadkowa zbieżność nazw.

Technika

W programie nauczania bardzo istotny jest sposób trzymania przyrządu. Naukę uderzeń, nacisków, dźwigni, duszeń itd. można rozpocząć dopiero wtedy, kiedy ćwiczący dobrze pozna podstawowe techniki ręczne (uderzenia) oraz zapaśnicze.Sposoby trzymania yawary (według nomenklatury kempo tai jutsu):
tettsui - "uchwyt młota" - dwa końce yawary wystają poza pięść - uderzenie przede wszystkim zadaje się tak jak cios młotem z góry na dół; inny sposób uderzenia to ciosy po płaszczyźnie poziomej do wewnątrz i na zewnątrz;
keiko - "dziób ptaka" - kijek jest trzymany między palcami tak, że jedną stroną opiera się na dłoni, a strona do zadawania ciosów trzymana jest przez palce;
tegatana - "ręka - nóż" - ta technika przeznaczona jest głównie do uderzeń i pchnięć; kciuk służy do blokady jednego z końców yawary; ciosy zadaje się głównie z góry na dół (uderzenie) oraz pchnięcie tak jak nożem;
ippon ken - "pięść - punkt" - yawara trzymana jest pomiędzy palcami zamkniętej pięści, kilka centymetrów wystaje poza palce - najbardziej efektywne są techniki pchnięć z krótkiego i bliskiego dystansu;
herabasami - "szczęki tygrysa" - są to głównie techniki nacisków na punkty witalne i duszenia; techniki bardzo skuteczne w bliskim kontakcie;
kumade - "łapa niedźwiedzia" - ten sposób użycia jest możliwy w przypadku, kiedy yawara posiada sznurek łączący nadgarstek z kijkiem.
Korzystając z yawary można zadawać ciosy w różnych płaszczyznach. Eksperci walki tym przyrządem zalecają pierwszy atak na ręce, a później na twarz (lub szyję). Ważna jest również praca nadgarstkiem w czasie wykonywania poszczególnych technik. Yawarę można również stosować mając broń w obu rękach. Używając w walce yawary musimy pamiętać o tym, aby nie stać się "niewolnikiem broni". Należy tak praktykować walkę yawarą (ta uwaga dotyczy i innych broni), aby w momencie jej utraty lub w razie niemożliwości jej zastosowania potrafić efektywnie wykorzystać cały arsenał technik, które ćwiczy się w walce bez broni.